استخاره با تسبیح، که استخاره با عدد هم گفته شده، طبق گفته شهید اول در عصرهای پیشین معمول نبوده است. ظاهرا این نحو استخاره از امام زمان به علمای متاخر رسیده است. در مورد نحوه آن اختلافی هست. به طور خلاصه، طبق آنچه از تشرف آیت الله مرعشی در مسجد سهله بر می‌آید، یک شیوه آن چنین است:
- سه مرتبه فرستادن صلوات
- سه مرتبه گفتن: أَسْتَخِيرُ اَللَّهَ بِرَحْمَتِهِ خِيَرَةً فِي عَافِيَةٍ
- و سپس قبضه‌ای از تسبیح را گرفته و می‌شمارد.
- اگر زوج بود خوب نیست.
- اگر فرد بود، بار دیگر بر ترک عمل استخاره می‌کند. اگر زوج بود، استخاره اوّل خوب و اگر فرد بود، استخاره اوّل میانه است.
در نقل علامه مجلسی از شیخ بهایی (که در ادامه می‌آید)، به همان یک بار استخاره اکتفا می‌شود. اگر زوج بود بد و اگر فرد بود خوب است. به تفصیلی که در حالت فرد ذکر شد در این بیان اشاره نشده است. از تشرف آیت الله مرعشی چنین بر می‌آید که این تفصیل در اصل عمل موجود بوده، ولی به علمای پیشین نرسیده است.
نقل شهید اول از علامه حلی مانند نقل علامه مجلسی است با این تفاوت که مقدمات مفصل‌تری دارد و بد یا خوب بودن زوج و فرد، بسته به این دارد که از قبل کدام حالت را خوب یا بد نیت کرده است. صاحب جواهر نیز شیوه منقول از شهید اول را ذکر می‌فرماید. شیوه متفاوتی براساس مضارب ۸ نیز از صاحب جواهر منقول است، اگر چه ایشان می‌فرماید که ما دلیلی بر آن در کتب اصحاب نیافتیم.
نگارنده این سطور گوید که روایاتی وارد شده است با این مضمون که
إِنَّ اَللَّهَ وَتْرٌ يُحِبُّ اَلْوَتْرَ …
یعنی خدا فرد است و فرد را دوست دارد. شايد این روایات را بتوان موید شیوه‌ای گرفت که فرد را علامت خوب قرار می‌دهد.
اینک جزئیات برخی از نقل‌ها.
نقلهایی از علما
علامه مجلسی از شیخ بهایی
شیخ عباس قمی در کتاب باقیات صالحات که غالبا در کنار مفاتیح چاپ می‌شود چنین می‌گوید: معنی استخاره طلب خیر کردن است. پس هر کاری که می‌خواهی بکنی طلب کن خیر خود را از حق تعالی. و روایت شده که
- در سجده آخر نماز شب طلب خیر کن و صد و یک مرتبه بگو: أَسْتَخِیرُ اللَّه بِرَحْمَتِهِ.
- و در سجده آخر نافله صبح.
- و در هر رکعت از نافله‌های زوال نیز استخاره مندوب است.
و بدان که علّامه مجلسی رحمه الله از والد ماجدش نقل کرده که روایت کرده از استادش شیخ بهائی رحمه الله که گفت: شنیدیم از مشایخ که مذاکره می‌کردند از حضرت قائم عجّل اللَّه فرجه در استخاره با تسبیح:
آن‌که تسبیح را به دست گیرد و سه مرتبه صلوات بفرستد بر محمّد و آل محمّد صلوات اللَّه علیهم اجمعین. و یک قبضه از تسبیح را بگیرد، و دوتا دوتا بشمرد. پس اگر یکی باقی ماند بجا آورد، و اگر دوتا باقی ماند بجا نیاورد.
شهید اول از علامه حلی
شیخ عباس در جای دیگری از کتاب باقیات صالحات می‌فرماید: و شیخ شهید رحمه الله در ذکری [منظور کتاب ذکری الشیعة ج ۴ ص ۲۶۹-۲۷۰ است] فرموده: و از جمله استخاره‌ها استخاره به عدد است. و این مشهور نبوده در عصرهای گذشته پیش از زمان سیّد کبیر عابد رضی الدّین محمّد بن محمّد الآویّ الحسینی مجاور مشهد غروی رضی الله عنه. و ما روایت می‌کنیم این استخاره را با جمیع مرویّات او را از جماعتی از مشایخ خودمان از شیخ کبیر فاضل جمال الدّین بن المطهّر [منظور علامه حلی است] از والدش رضی اللَّه عنهما از سیّد رضیّ الدّین مذکور از حضرت صاحب الأمر علیه الصّلاة والسّلام:
می‌خوانی فاتحه را ده مرتبه، و اقلّش سه مرتبه، و کمتر از آن یک مرتبه، پس می‌خوانی سوره قدر را ده مرتبه. پس می‌خوانی این دعا را سه مرتبه:
- اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ لِعِلْمِكَ بِعاقِبَةِ الْأُمُورِ
- وَ أَسْتَشِيرُكَ لِحُسْنِ ظَنِّي بِكَ
- فِي الْمَأْمُولِ وَ الْمَحْذُورِ
- اللَّهُمَّ إِنْ كانَ الْأَمْرُ اَلْفُلاَنِيُّ
- مِمَّا قَدْ نِيطَتْ بِالْبَرَكَةِ أَعْجازُهُ وَ بَوادِيهِ
- وَ حُفَّتْ بِالْكَرامَةِ أَيَّامُهُ وَ لَيالِيهِ
- فَخِرْ لِي اللَّهُمَّ فِيهِ خِيَرَةً
- تَرُدُّ شَمُوسَهُ ذَلُولًا
- وَ تَقْعَضُ أَيَّامَهُ سُرُوراً
- اللَّهُمَّ إِمَّا أَمْرٌ فَأَئْتَمِرُ
- وَ إِمَّا نَهْيٌ فَأَنْتَهِي
- اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِرَحْمَتِكَ خِيَرَةً فِي عَافِيَةٍ
پس می‌گیری یک قبضه از تسبیح را و نیّت می‌گیری حاجت را، اگر عدد آن قبضه جفت است، پس آن إِفْعَلْ است، یعنی بجا آور، و اگر طاق است، لا تَفْعَلْ است، یعنی مکن آن کار را، یا به عکس، یعنی طاق خوب است، و جفت بد، و این بسته است به قصد استخاره کننده.
فقیر [یعنی شیخ عباس] گوید: «تَقْعَضُ» به ضاد معجمه است، یعنی تَرُدُّ و تَعْطُفُ. پایان کلام شیخ عباس.
سپس شهید اول (در ذکری الشیعة ج ۴ ص ۲۷۰) از سید بن طاووس در كتاب استخارات (فتح الأبواب: ۲۷۲-۲۷۳) و او از خط محمد بن محمد بن محمد الحسيني (الصالح الرضي الآوي) از امام صادق عليه السّلام چنین روایت می‌کند:
«هر که خواهد از خدا استخاره کند، پس حمد را ۱۰ مرتبه و و إنّا أنزلناه را ۱۰ مرتبه بخواند. سپس بگوید» و آنگاه دعای فوق را ذکر می‌کند، جز اینکه پس از «و المحذور» این است: «اللهم إن كان أمري هذا قد أنيطت» و پس از «سرورا» این است: «يا اللّٰه، اما أمر فائتمر، و اما نهي فانتهي. اللهم خر لي برحمتك خيرة في عافية، سه مرتبه. سپس مشتی سنگ‌ریزه یا تسبیح را می‌گیرد.»
صاحب جواهر نیز به این استخاره با تسبیح، از طریق شهید اول اشاره کرده است (جواهر ج ۱۲ ص ۱۶۳). همین مطالب در وسائل الشيعة (ج ۸ ص ۸۱) باب استحباب استخره به دعا و گرفتن قطعه ای از تسبیح یا سنگ‌ریزه و شمردنش و کیفیت آن.
کفعمی در مصباح و بلد الامین مشابه این استخاره را با اختلاف کمی از مصباح علامه نقل کرده است. با این ترتیب که می‌گوید … إِنْ كَانَ اَلْأَمْرُ اَلْفُلاَنِيُّ وَ تُسَمِّيهِ … یعنی به جای اَلْأَمْرُ اَلْفُلاَنِيُّ، مطلب مورد نظر را نام می‌برد. در پایان هم یک قطعه تسبیح به دست می‌گیرد و حاجت خود را در نظر می‌آورد. اگر عدد آن قطعه فرد بود انجام دهد و اگر زوج بود ترک کند.
استخاره‌ای در کتاب جواهر الکلام
شیخ عباس پس از نقل از علامه مجلسی می‌فرماید: و شیخ فقیه اجلّ صاحب جواهر فرموده در جواهر (ج ۱۲ ص ۱۷۲): استخاره‌ای است معمول نزد بعض اهل زمان ما. و بسا هست که نسبت داده می‌شود به مولای ما حضرت قائم عجّل اللَّه فرجه. و او آن است که بعد از قرائت و دعا یک قبضه از تسبیح را بگیرد و هشت هشت طرح کند.
- پس اگر یکی باقی ماند فی الجمله نیک است،
- و اگر دوتا باقی ماند یک نهی از آن است،
- و اگر سه‌تا ماند اختیار دارد، چون فعل و ترک آن مساوی است،
- و اگر چهارتا ماند دو نهی است از آن،
- و اگر پنج‌تا ماند بعضی گفته‌اند که تعب و رنج دارد، و بعضی گفته‌اند که در آن ملامت است،
- و اگر شش‌تا ماند نهایت خوب است و باید تعجیل در آن کرد،
- و اگر هفت‌تا ماند حکمش مثل پنج‌تا است،
- و اگر هشت‌تا ماند چهار نهی از آن است.
کلام شیخ عباس در اینجا پایان می‌یابد. صاحب جواهر چنین ادامه می‌دهد: ولی ما مدرکی بر آن در هیچ یک از کتاب‌های اصحاب نیافتیم، چه قدیمی و چه جدید، چه اصول و چه فروع. همان‌طور که بعضی از مشایخ متبحر ما اذعان کرده‌اند. بله، شاید بتوان گفت که ممکن است این استخاره را از استخاره با تسبیح که ذکر آن گذشت استفاده کرد. از آن استخاره چنین بر‌می‌آید که زوج و فرد، علامت خوب و بد است، بسته به قصد استخاره‌کننده. اگرچه که در آن استخاره شخص دوتا دوتا جدا می‌کند.
0 دیدگاه